Kievit en Kersten. In de inleiding op Vreugde bij de bron benadrukt Prof. Dr. W. Balke de afstand tussen Kievit en Kersten. Nu zijn er verschillen. Daarop kom ik nog terug. Er zijn echter ook overeenkomsten. Anders wordt ook onbegrijpelijk dat Kersten de geschriften van Kievit hartelijk kon aanbevelen. Kievit van zijn kant sprak waarderend over preken van ds. J.R. van Oordt. Verbondenheid was er in de visie op veroordeling van zichzelf als de weg om werkelijk het Evangelie te smaken.
Toch is er ook hier een verschil. Zo niet met Kersten zelf dan zeker met meerderen van zijn volgelingen. Dat verschil viel mij weer op bij de onlangs verschenen heruitgave van de Pelgrimszangen van Jansje Zondag. Jansje Zondag was een gemeentelid van ds. Kievit in Baarn. Deze ongetrouwde vrouw stierf op 44-jarige leeftijd. Kievit was zeer aan haar verbonden vanwege haar diepe kennis van God en Zijn genade in Christus. Bijna wekelijks zocht hij haar op. Na haar dood publiceerde hij gedichten die zij bij haar leven had gemaakt. In de vorig jaar verschenen heruitgave staat een aanbeveling van ds. B.J. van Boven, predikant van de Gereformeerde Gemeente te De Valk-Wekerom. Daar staat: ‘Dat het (namelijk dit boekje; P.d.V.) onbekeerde zondaars jaloers mocht maken op het leven van Gods ware volk. Dat het ook mocht dienen om een arm en verloren volk te leiden tot de kennis van die Koning, in wie alleen het leven ligt. Maar dat het ook mocht dienen om Gods volk te leren alle gronden te verliezen en in een weg van recht met God verzoend te worden door het bloed van het Lam Gods.’
Kievits spreken over opwas in de genade is, zoals wij in het vervolg zullen zien, mede gestempeld door onderscheidingen die in het gezelschapsleven van de negentiende eeuw opkwamen. Toch zouden deze zinnen niet zo uit zijn pen zijn gevloeid. Hij zou eerder schrijven dat een onbekeerd zondaar de bede moet leren slaken: ‘Geef mij Jezus of ik sterf’ en dat kinderen Gods moeten staan naar een diepere en welbewuste beleving van de vrijspraak in Christus, de aanneming tot kinderen en verzoening met God. Zoals het nu in de aanbeveling geschreven staat, zou men de indruk kunnen krijgen dat men een christen kan zijn zonder Christus te kennen en met God verzoend te zijn. Zo verwoordde Kievit dat niet. Wat belangrijker is: Het is niet naar Gods Woord. Naar het nieuwtestamentische getuigenis is kennis van Christus en verzoening met God het deel van elke ware christen. In de kringen waaruit ikzelf afkomstig ben, namelijk die van ds. Sterkenburg, Boogaard en Hofman, had men om die reden veelal meer waardering voor hervormde predikers in de lijn van ds. Kievit dan voor meerdere predikanten van de Gereformeerde Gemeenten. Men vond dat die veel te veel vanuit de bekommernis het geestelijk leven bespraken en niet vanuit de kennis van Christus. Ds. H. Hofman en ds. A.P. Verloop hebben mij dat meer dan eens zo gezegd. Als predikanten met wie zij zich verbonden voelden, noemden zij dan onder andere ds. C.B. Holland en ds. H.A. Leenmans. Ik kan mij niet herinneren dat ds. Hofman mij ooit de naam van Kievit heeft genoemd. Ds. Verloop wel, maar dan merkte hij op dat bij alle achting die hij voor Kievit had, hij bij Kievit de helderheid van de leer van de rechtvaardiging miste zoals de Reformatoren die hadden verwoord.
Verkiezing en verbond
Kievits boekje Tweeërlei kinderen van het verbond is door ds. Kersten zeer hartelijk aanbevolen. Met een beroep op de Schrift en citaten uit vooral Calvijn laat Kievit aan de ene kant de grote betekenis van het verbond zien, maar aan de andere kant dat er binnen het verbond tweeërlei kinderen van het verbond zijn. Balke suggereert in zijn inleiding dat Kievit later niet meer zo gelukkig zou zijn geweest met deze publicatie. Eerlijk gezegd geloof ik dat niet. Ik zie er ook geen aanwijzingen voor. Wel is het zo dat Kievit – evenals prof. G. Wisse trouwens – zich niet wilde inlaten met de strijd tussen Kersten en Jongeleen over de twee of drie verbonden. Kennelijk achtte hij dat te veel een theologisch twistpunt met overmatige waardering voor bepaalde formuleringen. Daarin val ik hem hartelijk bij.
Wie de lijn van Kievit loslaat, kan als Kuyper verbond en verkiezing helemaal laten samenvallen en dat vanuit de vooronderstelling dat alle gemeenteleden wedergeboren zijn totdat het tegendeel blijkt. Steenblok zat theologisch feitelijk op dezelfde lijn als Kuyper, alleen was zijn zienswijze dat je kinderen doopt, omdat er ook onder hen uitverkorenen zijn. Bij deze benadering heeft het verbond voor een groot deel van de gemeente geen betekenis. Ook gereformeerde baptisten laten vanuit hun optiek verbond en verkiezing samenvallen. Daarbij laat het voorbeeld van Spurgeon zien dat deze zienswijze als zodanig een zeer ruime prediking van het Evangelie niet in de weg staat. Echter, kinderen van christenouders worden niet als deelgenoten van Gods gemeente en Zijn verbond gezien.
Een andere mogelijkheid bij het loslaten van de notie van tweeërlei kinderen van het verbond zoals Kievit dat verwoordde, is de band tussen verbond en verkiezing zeer los te maken. Alle nadruk valt dan op het feit dat een verbondskind in geloof ja moet zeggen tegen Gods beloften zonder dat duidelijk is dat hij die dat geloof mist wel in het verbond, maar niet van het verbond is en dat het levende geloof een genadegave van God is, voortvloeiend uit Gods verkiezend welbehagen. Zo heeft niet alleen Kievit maar ook Bavinck dat gesteld.
De lijn waarbij de band tussen verbond en verkiezing heel los is, zien wij bij Schilder en in de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt. In de Gereformeerde Bond was dat zo bij de groep rond Woelderink (die in zijn laatste jaren helemaal afstand deed van de verkiezingsleer van Calvijn en Dordrecht) en een steeds groter deel van de Christelijke Gereformeerde Kerken. In de pastorale praktijk wordt dan vaak het onderscheid met het arminianisme minimaal. Wel is duidelijk dat Kievit graag nog de tijd en kracht had gehad om het beloofde vervolg te schrijven op Tweeërlei kinderen van het verbond. Daarin wilde hij het onderwerp meer van de pastorale kant bezien. Met verbijstering heeft hij de strijd gadegeslagen die in de Gereformeerde Gemeenten na de Tweede Wereldoorlog over het aanbod der genade ontstond. Hij meende dat hier openbaar kwam dat door meerderen in deze kring de verkiezing uit haar verbanden werd gerukt. Overigens had hij naar beide kampen die er toen in de Gereformeerde Gemeenten waren, bezwaren. Eén daarvan was dat het een oorlog met citaten uit oude schrijvers was en het directe Schriftberoep al te zeer ontbrak.
Wordt vervolgd Boven-Hardinxveld, ds. P. de Vries
Dit artikel werd u aangeboden door: Hersteld Hervormde Kerk
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.
Printen
