De achtergrond van ds. Kievit. Enige tijd geleden schreef ik in het Kerkblad (nr.22) een recensie over Vreugde bij de bron. Verspreide geschriften van ds. I. Kievit. Mede naar aanleiding van het verschijnen van dit boek ga ik in deze bijdrage nog wat nader in op een aantal aspecten van zijn prediking en vooral op zijn zienswijze over de rechtvaardiging door het geloof.
Om Kievit te begrijpen, moeten wij iets van zijn achtergrond weten. Izaäk Kievit was de jongste zoon van Leendert Kievit en Maatje Izaäk van der Vaate. Zijn vader had een klein boerenbedrijf even buiten Oud-Vossemeer. Zij behoorden tot de Hervormde Gemeente ter plaatse. Daar werden de kinderen gedoopt, maar vader Kievit ging er verder niet naar de kerk. Hij wenste namelijk een gereformeerde prediking te horen binnen de Hervormde Kerk en dat was tot 1900 niet het geval. Naar afgescheiden kerken ging hij niet. Hij las thuis voor zijn gezin preken van oudvaders. Aan het einde van zijn leven kwam hij tot de volle zekerheid van het geloof. Heel duidelijk is dat Izaäk Kievit diepgaand door zijn vader is beïnvloed. Als enige uit het gezin ging hij studeren. Eerst aan de Rijks-HBS te Bergen op Zoom en na het staatsexamen Grieks en Latijn theologie aan de Rijksuniversiteit van Utrecht.
Vooral de colleges van prof. dr. Hugo Visscher hebben hem gevormd. Visscher had graag gezien dat Kievit, die een zeer begaafd student was, doctoraal examen had gedaan om vervolgens te promoveren. Kievit heeft daar welbewust van afgezien. In de gemeente, wist hij, lag zijn roeping. Wel behield hij een grote studiezin. Veel heeft hij geschreven. Niet in de laatste plaats als redacteur van het Gereformeerd Weekblad. In zijn studententijd kreeg Kievit een grote liefde voor de geschriften van Calvijn. Zijn hele leven heeft hij diens geschriften in het Latijn en oud-Frans gelezen. De combinatie van de theologie van Calvijn met de godsvrucht van thuislezende hervormden uit de negentiende eeuw vormt naar mijn diepe overtuiging de verklaring van de specifieke elementen van Kievits prediking.
In zijn eerste gemeente Garderen werd Kievit van veel bekommerdheid gebracht tot zekerheid dat hij in Gods gericht was vrijgesproken. Een preek die hij had gehouden op de dankstond voor het gewas was daartoe het middel. De tekst daarvan was: ‘Maar God zeide tot hem: Gij dwaas! in dezen nacht zal men uw ziel van u afeisen; en hetgeen gij bereid hebt, wiens zal het zijn?’ (Luk. 12:20) Hij ging verloren met zichzelf, maar Christus ving hem in Zijn Middelaarsarmen op. Wanneer hij daarover sprak, zei Kievit: ‘Hij, Immanuël, kwam, net op tijd, geen ogenblik te vroeg, noch te laat.’
Kenmerkende elementen van zijn prediking
Kenmerkend voor de prediking van Kievit is zijn sterke gerichtheid op Christus en de heilsfeiten. Daarbij ging het hem niet alleen om de objectieve betekenis van de persoon en het werk van Christus, maar ook om de persoonlijke doorleving ervan. In de woorden van Kievit en van anderen uit die tijd was een Bijbelse prediking een voorwerpelijk-onderwerpelijke prediking. Met voorwerpelijk werd dan gedoeld op het werk van Christus buiten ons en met onderwerpelijk op de toepassing van Christus en Zijn heilsverdiensten aan het hart door de Heilige Geest. De volgorde voorwerpelijk onderwerpelijk was voor Kievit heel belangrijk. Echte bevinding is bevinding van de inhoud van het Woord, van Christus en de zegeningen door Hem verdiend. Bevinding die niet daardoor wordt gestempeld, is misvormd.
Een Schriftuurlijk-bevindelijke prediking (die uitdrukking werd naast voorwerpelijk-onderwerpelijk gebruikt) was voor Kievit een prediking waarin de bevinding als ervaring van Gods genade in Christus niet losstond van het Woord, maar opkwam uit het Woord. Kievit wees erop dat bevinding die de toets van het Woord niet kan doorstaan, zeer aanvechtbaar is. Hij maakte ook een nadrukkelijk verschil tussen preken óver de bevinding, en de echte verkondiging waarbij een predikant getuige is van Christus, van de levende waarheid van God.
Kievit wenste geen prediking waar wel de doodstaat en verlorenheid van de mens werd verklaard, maar niet op bevindelijke wijze ook de Christus werd verkondigd en werd geroemd van de zaligheid in Hem. Ieder kind van God, hoe zwak ook zijn of haar geloof is, zal zeggen: ‘Geef mij Jezus of ik sterf.’ In dit verband wijs ik erop dat Kievit zijn reserves had ten opzichte van vooral de achttiende-eeuwse oude schrij-vers. Hij vond dat zij veel te veel in de bekommernis bleven steken en meer de kenmerken van genade en dan weer toegespitst op de bekommernis predikten dan de volheid van Gods genade in Christus. Hij had ook bezwaren tegen de tweedeling tussen een bekommerde en bevestigde Kerk. Hij bracht naar voren dat als wij die kant op gaan, wij misschien wel zeven kerken kunnen onderscheiden, terwijl er maar een Kerk is, vrijgekocht door het bloed van Christus.
Kievit waarschuwde tegen de gestalte waarbij de kennis van ellende als een zelfstandige grootheid wordt gezien en men daarop rust. Het geestelijk leven is eropuit Christus te kennen en meer en meer te leren kennen. Het waarachtige kennen van Christus komt echter pas tot stand in de weg van veroordeling van zichzelf. Met een keur van citaten uit Calvijn kon Kievit laten zien hoezeer deze lijn bepalend is voor de theologie van deze hervormer. Daarom stond hij afwijzend tegenover een prediking waarin wel aangedrongen werd tot het aangrijpen van Gods beloften, maar nauwe-lijks tot niet naar voren kwam dat het geloof een genade van God is. Wij grijpen alleen Christus aan, als Hij ons heeft aangegrepen. En als wij Hem aangrijpen, betekent dat ook dat wij alles veroordelen buiten Hem. Deze elementen miste Kievit bij de confessionelen uit zijn tijd en ook bij een deel van de Gereformeerde Bond. Dan moeten we vooral denken aan de stroming die zich richtte op de theologie van dr. J.G. Woelderink. Van al de bovengenoemde aspecten van Kievits prediking en theologie geldt dat zij zeer behartigenswaardig zijn.
Binnen de Hervormde Kerk legde Kievit alle nadruk op de plaatselijke gemeente waar de gereformeerde leer gebracht wordt en zo dat niet het geval is, gebracht behoord te worden. De laatste jaren van zijn leven heeft hij meer oog gekregen voor de betekenis van de Hervormde Kerk als geheel. Al was Kievit een door en door hervormd man, de geloofsverbondenheid ging boven alles uit. Dat was wederzijds. In zijn tweede gemeente Benschop en in zijn laatste gemeente Baarn kwamen mensen uit de Gereformeerde Kerk over. In Baarn gold dat ook christelijk gereformeerden. In Baarn kerkte bij hem ook dhr. Plomp die in Rotterdam in de Gereformeerde Gemeenten jarenlang ouderling was geweest bij ds. Kersten en ds. Fraanje. Bij overkomsten uit de Gereformeerde Kerken was de oorzaak een prediking waarin de noodzaak van persoonlijk geloof en de doorleving daarvan in dit kerkverband meer en meer ging ontbreken. Wanneer mensen uit de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Gemeenten overkwamen, was het veelal zo dat men bij Kievit, met alle accentverschillen die er tussen gereformeerde predikers zijn, een geluid hoorde dat men ook in eigen kring had gehoord.
Wordt vervolgd Boven-Hardinxveld, ds. P. de Vries
Dit artikel werd u aangeboden door: Hersteld Hervormde Kerk
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.
Printen
